گسترس و تأثیر صنعت چاپ در ایران

نخستین چاپ خانه ایران در دوره صفویه در زمان حکومت شاه صفی، در جلفای اصفهان احداث شد این چاپ خانه را ارامنه اصفهان در سال ۱۶۳۹ میلادی یعنی ۱۹۰ سال پس از اختراع ماشین چاپ حروف متحرک دایر کردند. چاپخانه اصفهان در خدمت اشاعه و انتشار آثار مذهبی ارامنه بود. دو عامل مهم در تأسیس چاپ خانه جلفای اصفهان مؤثر بود:

مطلب مرتبط: نقش مسلمانان در نشر و گسترس چاپ کتاب

1. محیط صلح آمیزی که شاه عباس برای ارامنه به وجود آورده بود و آنان می توانستند با آسایش و آرامش فرهنگ خود را توسعه دهند.

2. ارامنه بدون دخالت ترک ها می توانستند مذهب خود را در آسیای غربی توسعه دهند و به کمک آثار چاپ شده با هم ارتباط برقرار کنند.

فن چاپ، مدت ها در خدمت مسیحیان ایران بود تا اینکه دومین ماشین چاپ را نیز ۳۰ سال بعد در جلفا استفاده کردند پس از آن در ارومیه و نقاط مختلف ایران به ویژه در سواحل جنوب ایران، ماشین های کوچک چاپ توسط مسیونرهای مذهبی نصب گردید. به روایت سیاحان در قرن هجدهم چندین ماشین چاپ در ایران موجود بود که به وسیله آنها جزوه هایی به زبان لاتین و عربی منتشر می شده است.

به گفته زینکر، کتاب شناس اروپایی در سال ۱۸۵۶ م، در شیراز کتابی درباره حافظ به طبع رسیده است. با آغاز حکومت ،قاجاریه به ویژه سلطنت فتحعلی شاه که مقارن با نیمه اول قرن نوزدهم بود، روابط ایران و کشورهای اروپایی گسترش یافت و توسعه صنعت چاپ بار دیگر مورد توجه قرار گرفت قرن نوزهم آغاز تبادل فرهنگی میان ایران و اروپاست زیرا از یک سو اروپاییان با سفر به ایران ضمن انتقال فرهنگ خود به کشور ما محو فرهنگ تمدن ادبیات و هنر ایران می شدند و از سوی دیگر ایرانیان با سفر به اروپا و فراگیری علم و صنعت آنان بخشی از فرهنگ اروپاییان و نیز صنعت چاپ را با خود به ارمغان می آوردند.

پیشنهاد مطالعه: آموزش حکاکی پلیت با اسید در چاپ اچینگ (Etching)

تاسیس اولین چاپ خانه در ایران

روابط ایران و کشورهای اروپایی گسترش یافت و توسعه صنعت چاپ بار دیگر مورد توجه قرار گرفت. عباس میرزا، ولیعهد فتحعلی شاه چند تن از ایرانیان را به اروپا گسیل کرد تا صنعت چاپ را بیاموزند. سپس دستور داد که از روسیه ماشین چاپ وارد کنند. در سال ۱۸۱۶ میلادی هنرمند آذربایجانی " میرزا زین العابدین تبریزی " یکی از همین ماشین ها را به کار گرفت.

وی ابتدا قرآن مجید و کتابی به نام " رساله جهادیه " را به قلم میرزا عیسی قائم مقام به چاپ رساند دومین ماشین چاپ را هشت سال بعد به تبریز وارد کردند تهران دومین شهری بود که ماشین چاپ این کتاب های درسی را می توان آغاز تعلیم و تربیت به سبک مدارس اروپایی دانست برای نخستین بار آثار علمی و هنری ،اروپاییان، به نظام آموزشی ایران راه پیدا کرد آثاری در زمینه های گوناگون مانند طب تاریخ، فلسفه، علوم کـه ایرانیان و خارجیان منتشر می کردند در نیمه دوم قرن نوزدهم، در حدود ۱۶۲ عنوان کتاب ،علمی تاریخی و ریاضی در تهران به چاپ رسید.

تاثیر صنعت چاپ در ارتباطات اجتماعی ایران

ورود صنعت چاپ به ایران در ارتباطات اجتماعی ایران تأثیری به سزا داشت. در واقع، تأثیر ورود چاپ به ایران، مانند تأثير تلويزيون و قمرهای مصنوعی در عصر خودشان است.

به طور خلاصه، تأثیر ورود صنعت چاپ در ایران عبارتست از:

1. سرعت در نشر آثار مکتوب ← دسترسی مردم به کتاب و تغییر نگرش آنان

2.  چاپ نخستین روزنامه ها ← رشد فرهنگ عمومی و تفکرات آزادی خواهانه

3. چاپ کتابهای درسی ← تغییر و رشد نظام آموزشی

4. چاپ آثار علمی - آشنایی ایرانیان با مسائل علمی جهان و پرورش خلاقیت ها

5. ترجمه و چاپ متون علمی و ادبی و هنری ممالک غربی ← توسعه فــن ترجمه و گرایش به فرهنگ غرب

6. توسعه نهادهای فرهنگی ← ایجاد مراکز آموزشی، هنری و ادبی و کتابخانه ها

مجموعه تخصصی خدمات چاپ و بسته بندی لوکس حمزه

منبع: کتاب "آشنایی با مبانی چاپ و نشر" اثر دکتر فهیمه باب الحوائجی